8 februari 2022
Ik zag op YouTube een filmpje waarin Midas Dekkers zijn nieuwe boek (Wat loopt daar? Een biologische kijk op rassen) presenteert. Ik vond zijn verhaal over de knopendoos van zijn oma herkenbaar. In ieder mens schuilt een taxonoom, zo betoogde Midas Dekker. Kieper een knopendoos om en zie, de handen gaan en de keuzes komen vanzelf. Rode bij rode, blauw bij blauw, of knopen met 2 gaten, of 4 gaten. Bijzonder spannend wordt het als er onderafdelingen ontstaan, de afwijkingen zijn vaak het boeiendst. Wij hadden vroeger ook zo’n doos en wie niet? Ik herken dat spel van het volgen van wat in je opkomt.
Het spel met de knopendoos laat misschien iets zien over hoe wij waarnemen: waarnemen is een waardebepaling. We selecteren uit de waar slechts de waar die ons past. We zijn daar zo aan gewend dat we niet doorhebben dat elke waarneming een reductie betekent. Wat selecteren we en wat niet?
Ogenschijnlijk hebben we baat bij deze ik middelpuntige waarneming. De dingen krijgen een betekenis, een plek, een tijd, een zin. Rood bij rood, gaten bij gaten. Het is echter mogelijk de waarde van de dingen te onderschatten. Sterker nog, we kunnen niet anders omdat het geheel buiten ons blikveld ligt. Het is zo jammer om weg te krassen wat buiten ons beoordelingsvermogen ligt. Het is de kunst om niet te oordelen over wat voor ons onzichtbaar is.
De kunst is om elke dag je knopendoos opnieuw om te kieperen. Elke dag je waarnemingsroute te herzien.
Ik doe dat concreet door te schilderen. Mijn atelier is net een doos vol speelgoed. Ik kieper elke dag weer de doos met mogelijkheden om (=bijvoorbeeld, ik kies materiaal, welke kwast welk formaat enz.) en elke keer ontvouwt zich een route.
Hoe bijzonder is het niet dat zodra je een streep zet op een doek en iets is wat er nog niet was. Het mooie is dat iedereen deze kunst-ervaring kan hebben. Probeer het ook maar eens, pak een papier, krabbel wat, en reageer daar weer op. Begeef je in de materie en laat je verrassen!
Wordt dat dan kunst? Het gaat er niet om wat je maakt maar dat je je het eigen maakt. Nog mooier is dat de materie zich van jou eigen maakt, dan is er nog die vloeibaarheid die vooraf gaat aan de vormen. Alleen in die vloeibare ervaring manifesteert het ene leven zich. Dan is er nog geen beeld, noch vorm, noch tijd, plaats, subject of object.
Of het eigen gemaakt is voel je als je een werkstuk bekijkt. Ik wel tenminste. Dan is het belichaming van nieuw zien. Het kan zijn dat een kunstwerkstuk maar 5 minuten nieuwe kracht geeft en er zijn kunstwerken die eeuwenlang kracht hebben. Het maakt niet uit, het gaat om het spel, niet om de knopen.
