29 september 2017
Ik zag ongeveer een jaar geleden de film Andei Roeblov van Andrei Tarkovsky uit 1966. Deze film heeft me aangezet om dit project Dissolving Views te gaan bedenken en uitvoeren.
In de film zien we de reis van de iconenschilder Andrei Roebljov naar Moskou, rond het jaar 1400. De verfilming stelt het wezen van de kunst aan de orde en de betekenis van geloof daarin. De hoofdpersoon Andrei Roebljov is op zoek naar antwoorden op deze vragen in een tijd waarin zingeving ver te zoeken lijkt. Het valt hem dan ook zwaar om gehoor te geven aan zijn artistieke opdracht.
Het fragment van de klokkengieter, uit de film van Andrej Tarkovsky: Andrey Roebilov
De ‘klokepisode’ was de aanleiding voor mij om dit project te bedenken.
De episode van de klokkengieter
Andrei Roebljov ( de iconenschilder) komt op zijn epische reis onder andere het volgende tegen. De grootvorst wil de grootste klok aller tijden laten gieten voor de grootste kerk van het land. Filmisch schitterend gezien verschijnen vanuit een laag standpunt bekeken de paarden van de dienaren in beeld. Hoog gezeten te paard. Het is het dorp van de klokkengieters. Filmisch: sneeuw, bloed, brand en rook. Prachtige perspectiefwisselingen. Gruwelijk. Iedereen is vermoord door Tartaren, zo blijkt. Er is alleen nog een jongen: Boriska. De dienaren keuren hem geen blik waardig en reizen weer af. Dan schreeuwt Boriska, om niet alleen achter gelaten te worden, dat zijn vader aan hem het geheim van het klokken gieten heeft doorgegeven. Aarzelend keren ze op hun schreden terug. Hoewel ze geen vertrouwen in de knaap hebben nemen ze hem mee. Omdat het hun de kop kan kosten, de grootvorst is als God. In de stad aangekomen gaat men onder de leiding van de jongen aan het werk. Het is een zenuwslopend proces: de knaap twijfelt en aarzelt. Prachtig verfilmd.
Zijn deskundigheid komt onder verdenking te staan. Men heeft echter geen keuze, het werk moet door. Het duurt te lang voordat men op zijn aanwijzen het juiste leem voor de mal gevonden heeft. De regen maakt het steeds onwaarschijnlijker dat het goed zal komen. De dwaze plek: naast de groeiende rivier, onder een oude eik. Modder, wortels. Helse klus. De spanning groeit. Dan volgt de scene dat Boriska eist dat er meer zilver ingezameld moet worden; Voor de juiste legering. Boriska tart zijn lot want voor zilver moet men bij de grootvorst zijn. Het volk heeft niets meer om te geven. Hij moet zijn zilver opeisen.
De grootvorst betaalt.
De scene van het stoken der ovens is schitterend. Uiteindelijk stroomt het vloeibare vuur de aarde in, als een omgekeerde lavastroom. Dan moet de klok klinken. Is de klok bezield met een stem of niet? Prachtige beelden: hijstouwen, bewegende werkmensen, grootvorsten op paarden en de jongen die energiek leiding geeft. De klepel wordt door sterke mannen bewogen, twintig, dertig slagen, piepend en kreunend..en .….De reusachtige stem klinkt brons als een klok! Boriska stort volledig in. Andrei Roebljev ontfermt zich over de knaap. De jongen bekent dat zijn vader het geheim helemaal niet heeft doorgegeven. De jongen had zich overgegeven aan geloof, voelen en waanzin alleen.
De film gaat over waartoe we in staat zijn als we bereid zijn ons toe te vertrouwen aan een groter geheel dat we niet kennen. Immers, het geheel ontgaat ons tot het einde. Wat we zien en ervaren zal altijd een onvolledige collage zijn van ideeën, herinneringen en fragmenten. Het verleden, heden en toekomst overlappen elkaar zonder zekerheid. Het is onze verbeelding die deze dingen bij elkaar brengt.
