28 december 2023
Dit huisje vond ik vorige week langs de uitgebaggerde sloot naast mijn huis. De bewoner was mijn buurman dus. Met dit kwetsbaar huisje kom ik thuis. Hij/zij (hen) leefde ongezien en volgde zijn slakkenspoor. Wat een prachtig kunstwerk is dat huisje. Zo bijzonder en zo gewoon. Duizenden liggen er voor het oprapen.
Ik heb meer buren die ik niet ken. Onze boerderij biedt onderdak aan voor mij onbekende muizen, ratten, insecten, het is een schuilplek voor reeën, in de houtsingel overnachten kraaien en reigers. Ook de vos loopt soms hard voorbij, betrapt door de wildcamera. Wildcamera. Raar woord. Wie is hier wild?
Mijn huis, erfnummer 130, staat op het Kampereiland. “Uit rivier en zee geboren”, volgens Geuje van der Linde, die een prachtig boek schreef over de mensengeslachten die in dit gebied leefden en werkten. Voor de zee en de rivier waren we ooit bang. Maar we bouwden dijken, temden de rivier, groeven sloten. We zeiden "koest zee” en de zee ging liggen. Vaak ging dat goed, vaak niet. We leerden te luisteren, gaandeweg werd het een manier van leven met de elementen, de dieren en de grond. Ons fraaie landschap is resultaat van dat meebewegen met al wat leeft. Maar dat samenleven met al wat leeft staat onder druk. There is something happening, zong Bob Dylan. Ik heb bijvoorbeeld dit najaar geen spin gezien.
Pieter Omzigt pleit voor een nieuw sociaal contract. De huidige inrichting van onze maatschappij is te technocratisch ingericht, volgens hem. We moeten onze manier van omgaan met elkaar herijken, op haast vergeten waarden als respect. Zou Pieter ook onze ongeziene buren betrekken in zijn herstel van verbanden? Slakken betalen geen pacht en ook hun opstal heeft geen recht. Dat ontbreken van dit recht geeft bestaansonzekerheid voor slakken, wormen, spinnen, vossen, hazen, ganzen en noem de hele ark maar op.
Respect betekent ook omkijken, de naam Omzigt zegt het al. Acht slaan op. Dat is ook een blik op het verleden om op te halen wat je nodig hebt voor de toekomst. Waar komen we vandaan en hoe zijn we zo geworden?
We zijn uit rivier en zee geboren, dat wordt nu wel duidelijk nu de waterstanden weer recordhoogte hebben bereikt. Het verontrust ons niet blijkbaar, want we hebben ons bestaan verzekerd met behulp van technologie. Het is ook de technologische ontwikkeling die ons mensen in staat stelt de productie van gras, klei, koe en boer op te drijven tot bizarre hoogte. De melk klotst, zeg maar, tegen de binnenkant van de dijken. Er is geen tijd geweest dat we zoveel uit de grond haalden, zoveel uit een koe persten en tegelijk zo weinig respect toonden voor het geheel.
Hoe hebben we onszelf zo gedacht? Het zijn de religie en de wetenschap die ons de vleugels gaven voor onze hoogmoed te menen dat wij, witte mensen, aan de top staan van de evolutie. We menen dat het onze opdracht is de natuur te temmen, dat het onze roeping is dat we onze wil opleggen aan anderen, de wereld op roofzuchtige wijze te koloniseren en te transformeren. Klein voorbeeld. Ons topvlees verkopen we duur aan anderen en zelf importeren we fout vlees eten uit Argentinië. Wat maakt dat wij zoiets bedenken?
Respect begint met het openen van de ogen. De ogen openen het hart. Het huis van de slak is ook ons huis. Je kunt ook niet kijken. Dan is ons mooie landschap binnen één generatie cultureel erfgoed. Een leeg huis. Met een museumboerderij. Een bankje met wat oude vruchtboomsoorten en een plaquette voor de uitleg.
